Ο Μπουτάρης, η Ρεπούση και το κιτς της Ιστορίας

Πάλι πήραν φωτιά τα τόπια με τη δήλωση του Μπουτάρη περί «κιτς» εκδηλώσεων, όταν περιέγραφε την αναπαράσταση της εισόδου των ελληνικών στρατευμάτων στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. 


Τα πατριωτικά σάιτ και το ελληνοπρεπές κοινό τους ξεσπάθωσαν εναντίον του, λέγοντας ότι απαρνείται τη σημαία, ότι χλευάζει την ιστορία, μάλιστα κάπου διάβασα πως ενώ αρνήθηκε να πάρει μέρος στο πανηγύρι αυτό, έδωσε το παρόν σε δεξίωση για την επέτειο της ανακήρυξης της Τουρκικής Δημοκρατίας στο προξενείο των γειτόνων. Και λοιδορείται γι’ αυτό.


Και οι Τούρκοι όμως διοργανώνουν τέτοια χάπενινγκ, ειδικά για να γιορτάσουν την άλωση της Πόλης. Ντυμένοι με τα πλουμιστά οθωμανικά στολίδια τους, θυμούνται τις εποχές της στρατιωτικής παντοδυναμίας τους, ανανεώνοντας στη συνείδησή τους την γνώση πως κατάγονται από ένα ισχυρό έθνος που κάποτε κατείχε όλη την ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. 

Τι είναι όμως αυτό που κάνει «κιτς» αυτές τις εκδηλώσεις; Κατ’ αρχήν ταπεινή μου άποψη είναι πως αυτά τα γνωστά και ως re-enactments δρώμενα είναι ενδιαφέρουσες ατραξιόν. Γίνονται σε κάθε τόπο ως μέρος της γραφικότητας που πρέπει να εισπράξει ο επισκέπτης. Αναπαραστάσεις ξιφομαχιών σε κάστρα, βασανισμών σε μπουντρούμια, κλπ. Η πυρπόληση της αρμάτας στην Ύδρα (ωραιότατο χάπενινγκ για τους σκαφάτους ), της Ναυμαχίας του Λεπάντο, της εξόδου του Μεσολογγίου… 

 Είναι ένα ωραίο αναγνωρίσιμο κιτς που απευθύνεται στον τουρίστα. Με μπόλικα πυροτεχνήματα και γεμάτα εστιατόρια και ψησταριές αμέσως μετά. 

Αναγνωρίσιμο και ανώδυνο κιτς. Γιατί αυτές οι αναπαραστάσεις έχουν το κιτς ως βασική προϋπόθεση. Ο εχθρός πρέπει να αναπαρασταθεί ως κακός, σκοτεινός. Ο δικός μας ως γενναίος και πολεμιστής του φωτός. Εθνικά δίκαια, οι ήρωες πολεμάνε σαν Έλληνες κλπ. Απομόνωση από την ιστορική αλληλουχία και αναπαραγωγή στερεοτύπων είναι το κλειδί. 

Θα γινόταν άραγε ποτέ μια αναπαράσταση της κατάληψης της Τριπολιτσάς όπου σφαγιάσθηκαν από τους επαναστάτες έλληνες τριάντα χιλιάδες γυναικόπαιδα (μουσουλμάνοι και εβραίοι) για το πλιάτσικο; Ή μήπως είναι από τα κομμάτια της ιστορίας μας που δεν θα πετύχαιναν ιδιαίτερα σαν συνεκτικός εθνικός ιστός; 

Ένα το κρατούμενο λοιπόν: Το «κιτς» δεν έγκειται στο πόσο καλά ή ακριβά θα είναι τα κοστούμια που θα χρησιμοποιήσουν οι κομπάρσοι, αλλά στην απλοποίηση της ιστορίας σε βαθμό παιδικής θεατρικής παράστασης. 

Είναι 2012 κι ακόμα μας κατατρέχει η ιστορία σε μορφή κόμπλεξ. Ποτέ δεν απαλλαγήκαμε από τους μύθους μας, ακόμα δεν καταφέραμε να διαβάσουμε σωστά την ιστορία μας. Ούτε την παλιότερη, ούτε την πρόσφατη. Ακόμα και η οργή μας για το «συνωστισμό» που περιέγραψε η Μαρία Ρεπούση στο καταργημένο πλέον βιβλίο, είχε προφανώς βάση στο ότι δεν περιγράψαμε σε παιδιά της έκτης Δημοτικού, το αίμα, τη φρίκη και τη σφαγή που στοιχειοθετούν το πόσο κακοί άνθρωποι είναι -γονιδιακά προφανώς- οι Τούρκοι. 

Ναι, έχουμε 2012 και ακόμα υπάρχει κόσμος που στην αντίθεση στο κιτς των αναπαραστάσεων απαντά με τίτλους εθνικής μειοδοσίας. Όποιος είναι αντίθετος είναι προδότης και θολοκουλτουριάρης. Αρνείται τις εθνικές αλήθειες. Και θα υπάρχει πάντα ένας ελληνάρας να ποντάρει στη "μειοδοσία" για να καρπωθει λεφτουδάκια απο τον απαίδευτο ιστορικά και αισθητικά πελάτη του.

Κι αυτό ακριβώς το φαινόμενο του εθνικού κόμπλεξ είναι ο δεύτερος και σοβαρότερος λόγος που κάνει αυτά τα δρώμενα «κιτς». 

Αν οι αντιρρήσεις για την κατάργηση των αναπαραστάσεων ήταν επειδή θα πληγούν οι τοπικές ψησταριές και τα ενοικιαζόμενα θα το συζητούσαμε νομίζω πολύ σοβαρότερα και υγιέστερα .